Deze website dient als achtergrond informatie van Het Behandelpunt

Bij Het Behandelpunt kun je terecht voor behandeling van duidelijk omschreven benoembare problematiek, maar ook voor vage klachten waar je de vinger maar niet achter kunt krijgen. Zo van “Waarom heb ik dat nou, er is toch geen reden voor?” en die onmiskenbaar een schaduw over je leven werpen. Je kunt er mee leven, maar het voelt niet lekker.

Voor therapie bezoek: www.behandelpunt.nl

PsychoConsult dient uitsluitend ter informatie. Zie Contact voor een uitleg.

CardioVasculairsysteem

Stress kan funest zijn voor je gezondheid, met name voor hart en bloedvaten. Het ervaren van spanning heeft als het langer aanhoudt twee effecten. Eerst is er de signalering, die maar kort duurt, ik noem dat de alarmreactie. Kan van voorbijgaande aard zijn, maar wanneer de spanning aanhoudt veroorzaakt dat een toestand van voortdurend op je qui vive zijn, het maakt dat je doorlopend alert blijft. Sommige mensen ondergaan alarm en vervolgens lange tijd op je hoede blijven zó heftig dat ze onder stress een enorme hoeveelheid stresshormonen produceren die grote veranderingen in het hart- en vaatstelsel veroorzaken, die ik hieronder zal beschrijven.

Die kortdurende alarmreactie maakt in geval van nood je lichaam klaar voor directe actie. Het is een acuut antwoord op stress, wanneer direct handelen geboden is. Je merkt dat aan lichamelijke veranderingen, veroorzaakt door de adrenaline die door je lijf stroomt. Je hart klopt sneller en krachtiger, wat je bloeddruk omhoog jaagt; er gaat meer bloed naar je spieren die daar mogelijk (vluchten of vechten) direkt behoefte aan hebben, maar minder naar je spijsverteringsorganen en je huid, waar het even niet zo nodig is. Voor het geval je gewond zou raken wordt de bloedstolling geoptimaliseerd en je lever zorgt voor het direkt beschikbaar hebben van energie in de vorm van glucose. Je zenuwen vuren signalen af die leiden tot deels zichtbare plotseling zich voltrekkende veranderingen: je pupillen worden groter, de spieren in je gezicht raken meer gespannen in combinatie met een zich daar verwijdend bloedvatstelsel, je gaat vlugger ademen en het suikergehalte in je bloed gaat omhoog. Je bent gereed voor lichamelijke actie.

Dat genoemde langdurig alert blijven stelt je lichaam in staat ook in moeilijke situaties te overleven, waarmee ik dan de leefomstandigheden bedoel, te maken hebbend met dingen als omgevingstemperatuur en voeding. M.a.w. je vitale lichaamsfuncties worden bewaakt wanneer je de omstandigheden niet meer in de hand hebt.

In die toestand loopt de cortisolspiegel in je bloed op met als gevolg een scala aan fysieke veranderingen: je weefsels houden essentiële stoffen vast, zoals natrium (zit in keukenzout) wat door het vasthouden van meer vocht leidt tot (langzaam oplopende) verhoogde bloeddruk; er komen vetzuren en stollingsmiddelen in je bloed; de productie van geslachtshormonen zoals testosteron wordt onderdrukt (omdat ze energie onttrekken aan deze vorm van waakzaamheid). Om de spijsvertering te optimaliseren laat cortisol je meer maagzuur produceren, vandaar de beruchte maagzweer bij langdurig je niet veilig voelen. Het verzwakt ook je afweersysteem tegen ziekten. Een langdurig te hoog cortisolgehalte leidt ook tot een te hoog cholesterolgehalte, wat weer, door verharding van de vaatwanden en verlaging van het (voor een goede hartwerking noodzakelijke) kaliumgehalte, risico 's inhoudt m.b.t. hartinfarcten en andere hartproblemen. En cortisol leidt tot verminderde werking van de hippocampus, met negatieve consequenties voor het geheugen. Een kenmerkend symptoom van stress is dan ook vergeetachtigheid.

Voor alle duidelijkheid: het boven beschreven mechanisme is fysiologisch normaal, dus ook niet ongezond mits adequaat gereageerd wordt, d.w.z. in overeenstemming met de levenswijze die tot de evolutie van dit mechanisme heeft geleid. Als dus de toegevoegde energie in de stressperiode verbruikt wordt en je lichaam vervolgens de gelegenheid krijgt te regenereren, m.a.w.als de concentraties van de stresshormonen kunnen normaliseren en de stofwisseling weer bijdraagt aan de opbouw van je lichaamsfuncties in de rusttoestand, is er niks aan de hand.

Als je gezond bent zorgt je autonome zenuwstelsel voor de juiste afwisseling tussen activiteit en rust. Het regelt een optimale balans tussen deze twee toestanden waarin je lichaam afwisselend verkeert. Het beschreven mechanisme, waarbij je lichaam in staat gesteld wordt optimaal actief te zijn wordt bestuurd door je sympathisch zenuwstelsel (als deel van je autonome zenuwstelsel). Het heeft zijn eigen stofwisselingspatroon waarbij energie vrijgemaakt wordt ten behoeve van de op dat moment relevante lichaamsfuncties, het katabolisme.

De tegenpool daarvan, het parasympathisch zenuwstelsel, zorgt voor voldoende regeneratie door middel van het anabole stofwisselingspatroon, waarbij energie opgenomen wordt ten behoeve van je lichamelijk herstel. Deze systemen wisselen elkaar af al naar gelang je lichaam er om vraagt. Als er continu meer energie gebruikt wordt dan er wordt opgenomen, is er sprake van fysieke uitputting.

Stress, als activiteit van de sympathicus, wordt pas gevaarlijk als niet voldoende regeneratie plaats vindt en de fysiologie van de stress, die tijdelijk hoort te zijn, over langere perioden gehandhaafd blijft. Dan kunnen de hoge cortisolconcentraties schadelijk worden. En dan ook start de vicieuze cirkel in de systeemlogistiek van je lichaam: het gaat de uitputtingstoestand met de verhoogde concentraties stresshormoon als normaal ervaren en je natuurlijke regeneratierespons vermindert daardoor evenredig, oftewel het keerpunt, het setpoint van de regelkring, waarbij de activiteit van je sympathicus hoort om te slaan naar die van je parasympathicus, is verschoven.

Doordat de bedreigende en daardoor stressverwekkende omstandigheden anders zijn dan vroeger, zou je het slecht aangepast zijn aan gewone stress kunnen zien als een slechte afstemming van je cardiovasculaire systeem op dat van spieren en ledematen, 't Was ooit wel functioneel. Maar nu niet meer altijd. Immers, door hormoonwerking word je hart- en vaatstelsel voorbereid op een fysieke strijd. Maar moeilijke zaken op je werk die deze alarmreactie veroorzaakten los je niet op door met elkaar op de vuist te gaan. Een vervelende baan of een slecht huwelijk zetten je op scherp in fysiologische zin, maar het probleem zit 'm in het uitzichtloze en je kan je opgebouwde agressie niet kwijt op een manier waarvoor je lichaam zich letterlijk sterk maakte.

Je bloeddruk stijgt onnodig, je overleeft tóch wel, zonder lijfelijk slag te leveren. Maar dat betekent ook, dat je niet de benodigde actie kan ontplooien om je stressreacties op een natuurlijke en gezonde manier af te reageren. En dat is niet goed voor je hart- en bloedvaten. De door stress vrijgemaakte adrenaline zowel als cortisol verhogen je bloeddruk, die als de omstandigheden niet wijzigen, overgaat in een voortdúrend hoge bloeddruk, wat gemakkelijk kan leiden tot een beroerte of een hartaanval.

Een teveel aan adrenaline en cortisol kan de wanden van je slagaderen beschadigen en daar haardjes vormen waarop vettige bestanddelen uit het bloed zich vastzetten. Bij verharding van deze vetten vernauwen ze je slagaderen. In combinatie met de eveneens verhoogde viscositeit (dikker en stroperiger worden) van het bloed een levensgevaarlijke situatie. Want als je frequent deze stressreacties vertoont loop je veel kans dat dit uitloopt op een ernstige vorm van atherosclerose (verkalkte slagaderen).

Dat, wat in de volksmond genoemd wordt, dikker en stroperiger worden van het bloed, komt door het cholesterolverhogend effect van cortisol en adrenaline. Het was bedoeld voor (nu meestal overbodige) optimale stollingscondities in geval van verwonding, maar het maakt ook dat bloedplaatjes en vetten zich sneller hechten aan de slagaderwanden. Deze combinatie t.w. dikker, zich sneller aan de wand hechtend bloed vormt, vooral bij een vernauwde slagader door zo 'n bovengenoemde verharde vetachtige afzetting (plaque), een groot risico op trombose doordat een bloedprop gevormd wordt.

Ook kan door een plotselinge toename van adrenaline als reactie op een signaal uit je hersenen de bloedvoorziening naar je hart belemmerd worden door een spastische samentrekking van een overigens normaal bloedvat. Zeker in combinatie met een bloedprop is dit levensbedreigend.
Door een teveel aan adrenaline (zeker bij de zgn. adrenalinestoot) kunnen hartvezels kapotgaan als gevolg van een te heftige samentrekking van je hart door, waardoor je kans loopt op kortsluiting in het prikkelgeleidingssysteem met een hartstilstand als gevolg.

Extreme cardiovasculaire reacties vormen dus een ernstige bedreiging voor je gezondheid. Maar je hoeft het niet zo ver te laten komen. Je kunt leren bij jezelf opkomende stress te herkennen en daar vervolgens op een creatieve manier zo op te reageren, dat schadelijke effecten achterwege blijven.